Ιστορία των Κραβάρων

Τα Κράβαρα (κι όχι «Γκράβαρα») είναι Ορεινή περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας. Η ιστορία των Κραβάρων ξεκινά από τα βάθη των αιώνων. Το 780-902 μΧ εισβάλλουν οι Σλάβοι οι οποίοι όμως εγκατέλειψαν γρήγορα την περιοχή αλλά έμεινα τα τοπωνύμια. Το 969-1028μΧ. κατέβηκαν οι Βούλγαροι αλλά ηττήθηκαν στον Σπερχειό από τον βυζαντινό στρατηγό Νικηφόρο Ουρανό.
Όταν οι Ενετοί κατέλαβαν την περιοχή της Ναυπάκτου, δεν προχώρησαν στην ενδοχώρα εξ αιτίας της γεωφυσικής δυσκολίας. Από την περιοχή πέρασαν Ρωμαίοι, Νορμανδοί, Αλβανοί. 

Η περιοχή στα χρόνια του Βυζαντίου ανήκε σε μια ελιτίστικη χριστιανική οικογένεια του Kravar. Τα Κράβαρα κατακτήθηκαν από τους Οθωμανούς σχεδόν την ίδια εποχή που κατακτήθηκαν ολοκληρωτικά και η Θεσσαλία (1423) από τον Γαζή Τουραχάν Μπέη (Gazi Turahan Beg).

Το σαντζάκι των Τρικάλων χωριζόταν σε τρία βιλαέτια, των Τρικάλων, του Φαναρίου και των Αγράφων. Στο βιλαέτι των Τρικάλων ανήκε και η επαρχία του Κράβαρη (Kravar Ili). Στην περιοχή αυτή ανήκαν φορολογικά 50 χωριά.
Τα φορολογικά έσοδα από την περιοχή των Κραβάρων προοριζόταν για την μισθοδοσία των τεσσάρων απογόνων του Kravar Ili, του  Καρόλου, του Καρατζά, του Μουσά και του Μικροπέτρα. Ο Κάρολος και ο Μικροπέτρας παρέμειναν χριστιανοί εν αντιθέσει με τον Μουσά και τον Καρατζά που ασπάστηκαν το Ισλάμ. Ο Κάρολος ήταν εγγονός του Κράβαρη. Ο Κράβαρης είχε έναν γιό τον Μουρίκη του οποίου γιός ήταν ο Κάρολος. Άγνωστη παραμένει η ακριβής συγγενική σχέση των υπολοίπων με τον Κράβαρη. 

Ονομασία Κραβάρων:  Ιστορία Μύθοι και Πραγματικότητα

Υπάρχουν πολλές ερμηνείες σχετικά με το από πού πήρε το όνομα η περιοχή. 

Επικρατέστερη άποψη είναι αυτή της καθηγήτριας κ. Melek Delilbasi, προϊσταμένη του Τμήματος Βυζαντινής Ιστορίας του Πανεπιστημίου της Άγκυρας και της Εθνικής Επιτροπής Βυζαντινών Σπουδών της Άγκυρας. Βασιζόμενη σε γραπτά στοιχεία τουρκικών πηγών το όνομα ΚΡΑΒΑΡΑ δόθηκε από τους τιμαριούχους που ανήκαν στην χριστιανική οικογένεια KRAVAR και στους απογόνους της, όπως αποδεικνύεται από τα επίσημα Φορολογικά Κατάστιχα των Τρικάλων του 1454-1455. Την άποψη, αυτή μεταξύ των άλλων, ανακοίνωσε στο συνέδριο που διοργάνωσε το Πανεπιστήμιο Κρήτης στο Ρέθυμνο τον Ιανουάριο του 2003, ( Οι ανακοινώσεις του Συμποσίου περιλαμβάνονται στην έκδοση «Provincial Elites in the Ottoman Empire» του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών (εκδότης Α. Αναστασόπουλος), Ρέθυμνο 2005. Στη μελέτη της κ. Delilbasi, (σελ. 87-114), με τίτλο «Christian Sipahis in the Tirhala Taxation Register (Fifteenth and Sixteenth Centuries»), (Χριστιανοί Τιμαριούχοι στα Φορολογικά Κατάστιχα των Τρικάλων, 15ος και 16ος αιώνας), εξετάζονται τρεις γενιές των οικογενειών KRAVAR και ΜΙΚRΑ (σε περιοχές βορειοδυτικά των Κραβάρων), που αντιστοιχούν σε περίοδο περίπου 100 ετών).

Στο Κατάστιχο του 1454-55 αναφέρονται τέσσερις απόγονοι των KRAVAR. Στις οικογένειες KRAVAR ανήκαν 50 χωριά το 1454-55 (Defteri MM 10) 

Τιμαριώτες απόγονοι του Κράβαρη

Τιμαριώτης
χωριά
Εστίες
Άγαμοι
Χήρες
Karlos
14
191
27
11
Karaca
13
90
14
4
Musa
16
149
33
15
Mikropetra
9
70
16
1
Σύνολο
50
500
90
31

Το τιμάριο του Καρόλου (γιός του Μουρίκη και εγγονός του Κράβαρη) περιλάμβανε τα παρακάτω 14 χωριά:

Αράχοβα (Rahova) – Αράχοβα*
Κουτλίστα  (Kutliste) - Κρυονέρια
Νιχώρι  (Nihori) - Νεοχώριον
Σενάτι  (Senati) – Σινίστα Περσικόβρυση
Πέρα Λομποτινά  (Pira Lobotina) – Άνω Χώρα
Λομποτινά  (Lobotina) – Παλιολομποτίνα – Παλιοχώρι
Βοϊτσά  (Voyuca) - Ελατόβρυση
Κυδωνιά  (Kizonya) – Άγνωστη κοινότητα
Λιμνίστα  (Limnista) - Λιμνίτσα
Νίζβαρη  (Nizvari) - Κοκκινοχώρι
Χρίσοβο  (Hitsova) - Χρίσοβο
Ασπριάς  (Aspriyas) - Ασπριά
Αμόργιανη  (Amoryani) - Καταφύγιο
Ανδρίβιστα  (Derivista) – Κεντρική 

Το τιμάριο του Καρατζά περιλάμβανε τα παρακάτω 13 χωριά:

Αράχοβα  Rahova – Αράχοβα*
Κοζίτσα  Kazica - Αμπελακιώτισσα
Δέλγα  Zilga - Γάβρος
Γρανίτσα Giranica - Ανθόφυτο
Λευτεριανη  Lefteryani - Ελευθέριανη
Χόμορη  Homori - Χόμορη
Μπίπρμπιανη  Birbyani – Τοπωνύμιο περιφέρειας Καστανιάς
Κόνισκα  Koniska – Κόνισκα Τριχωνίδας
Καρά  Kara Καρυά Ευρυτανίας
Τέρνος  Tirno – Μεσοκώμη Ευρυτανίας
Τερπίτσα  Tirpica – Διπλάτανος Τριχωνίδας
Παλούγκοβα  Palugova – Η μεγάλη λεγόταν Μανδρινή & η μικρή Λεύκα
Πόδος  Pozos – Πόδος

Το τιμάριο του Μουσά περιλάμβανε τα παρακάτω 16 χωριά:

Αράχοβα (Rahova) – Αράχοβα*
Αμπλιανη Amblani  - Άμπλιανη Ευρυτανίας
Αβόρανη  Avorani  - Λιβαδάκι
Κάτω Αβόρανη  Kato Avorani  - Παλιοχώρι
Μπερίστα  Birista  - Περίστα
Πριλόκος  Pirlokos  - πιθανόν ο Μπέρκος
Αρτοτίβα  Artotiva  - Αχλαδόκαστρο
Πλάτανος  Pilatanos  - Πλάτανος
Τιροβιτσά  Tirnovic  - Δορβιτσά
Βονόρτα  Vonortiya  - Κάτω Πλάτανος
Στράνομα  Istirandoma  - Στράνωμα
Χαϊκάλη  Hayjali  - τοπωνύμιο στην περιφερ. Σίμου
Σίμου    Simu  - Σίμου
Βελβίτσαινα  Vilvicena  - Παλαιόπυργος
Δημώνασσα  Dimonaza  - Παλιοχώρι Σίμου
Μποκίστα  Bokista  - Ποκίστα
*Η Αράχοβα είναι χωρισμένη σε τρία μερίδια. Πιθανόν να υπονοούνται η Αράχοβα, η Παλιαράχοβα και το Παλιοχώρι.

Το τιμάριο του Μικροπέτρα περιλάμβανε τα παρακάτω 9 χωριά:

Κλεπά  Kilipa  -  Κλεπά
Τέρνοβα  Tirnova  - Δενδροχώρι
Ζιλίστα  Zilista  - Κυδωνιά
Στρομίνιανη  Istirominani  - Καλλονή
Αλικόραινα  Likorana  - τοπωνύμιο στην Ελατόβρυση
Γρηγόρη  Igligori  - Γρηγόρι
Επάνω Γρηγόρη  Epano Igligori  - Παλιογρηγόρι - Παλιοχώρι
Βιτολίστα  Vitolista  - Τερψιθέα
Ελετσού  Ilaci  - Ελατού

Στα Κράβαρα περιέχονταν και μερικά χωριά που τώρα ανήκουν στην Τριχωνίδα και στην Ευρυτανία

Σημ.: Τα ελληνικά ονόματα καταγράφηκαν όπως τα άκουσε ο γραφέας. Σε πολλές περιπτώσεις τα ονόματα αναγκαστικά τροποποιήθηκαν ώστε να εναρμονιστούν με την τουρκική φωνητική.


Από τα αρχεία της Μονής Παναγία Αμπελακιώτισσα ενημερωνόμαστε ότι η ακμή του Μοναστηριού Παναγία Αμπελακιώτισσα επί ηγουμενίας Τιμόθεου Παναγιτου (1737-1769) οδήγησε το Οικουμενικό Πατριαρχείο να εκδώσει Σιγίλλιο με το οποίο αναγνωρίστηκε ως Πατριαρχικό και Σταυροπηγιακό και έτσι υπαγόταν απευθείας στον Οικουμενικό Πατριάρχη.
Αναφέρει ανάμεσα στα άλλα το Σιγίλλιο την ονομασία Κράβαρη και την περιοχή των Κραβάρων ως βιλαέτι Κράβαρη:
«...........Ινα τ ερημνον κατ τν ᾿Επισκοπν Λοιδορικου ν τ βιλαγετίῳ το Κραβρου πλησον το χωρου Κοζτσας κεμενον ερν καί σεβσμιον μοναστριον τς Υπεραγας Δεσποίνης μν Θεοτκου τς Μεταστσεως τ πικεκλημνον τς ᾿Αμπελακιωτσσης μετ πντων τν προσντων κτημτων τε καί πραγμτων, ποστατικν τε καί φιερωμτων τν κειμνων κατ τ χωρον Πργιαρι τς παρχας Ναυπκτου καί Αρτης ν τ βιλαγετίῳ το Κρβαρη....καί τν ν τος κατ τ ατ Κρβαρη τσσαρσι τούτοις χωροις, δηλοντι το Αγου Δημητρου, τς Τερπτζας, τς ᾿Αρχωβας καί τς ᾿Ελευθριανης καί λοιπν κινητν καί κιντων, τι δ καί τν εσπειτα προσκτηθησομνων ατ πρχη κατ πντα δικαίου λγον τ π τοδε καί ες τν ξς παντα αἰῶνα καί λγηται καί παρ πντων γιγνσκηται πατριαρχικν, σταυροπηγιακν, λεθερον.......»

Αξίζει να αναφέρουμε, ακόμα, την ύπαρξη ενός χάρτη Άγγλου αυτοκρατορικού γεωγράφου (1827), που αναφέρει ότι η εν λόγω περιοχή ονομαζόταν «Kravari», από το όνομα εξέχοντα φεουδαλικού ηγέτη της βυζαντινής περιόδου (324-1453), οι οικογένειες του οποίου ήταν ιδιοκτήτες της περιοχής.

Άλλες απόψεις σχετικά με την προέλευση της ονομασίας είναι:

-Του καθηγητή Πέτρου Φουρίκη, που ασχολήθηκε με τη γλώσσα των αλβανοφώνων της Αττικής, υποστηρίζει πως η λέξη «Κράβαρα» προέρχεται από την λατινοαλβανική λέξη «Cravel», που σημαίνει φαράγγι, μέρος με πέτρες, βράχος.
-Ο δε Γ. Κωτσόπουλος, υποστηρίζει ότι η λέξη «Κράβαρα» είναι σλαβική και σημαίνει γελαδότοπος, βοϊδολίβαδο και η λέξη κραβαρίτης σημαίνει βουκόλος, γελαδάρης.
-Τέλος έχουμε την λαϊκή παράδοση που αναφέρει ότι οι κάτοικοι των Κραβάρων κατά την τουρκοκρατία όταν είχαν συμπλοκή με τον εχθρό φώναζαν «στη κάρα βαρείτε» (κάρα=κεφάλι, δηλαδή κατακέφαλα), ώστε το χτύπημα να είναι καίριο. Άποψη βέβαια που δεν μπορεί να ευσταθεί πλέον δεδομένου ότι η ονομασία Κράβαρα προϋπήρχε της ελεύσεως των Οθωμανών και δεν υπάρχει άλλη προηγούμενη ονομασία. 


Την ονομασία Κράβαρα την συναντούμε επίσης σε περιοχή του Κόσσοβου αλλά και σε περιοχή των Σκοπίων πλησίον της πόλης Μπιτόλα. Εδώ βλέπου ότι η περιοχή είναι μια απέραντη πεδιάδα ενώ στο Κόσσοβο βλέπουμε ότι η περιοχή είναι ένα οροπέδιο.

Όπως γίνεται αντιληπτό δεν μπορεί να έχει εφαρμογή ο μύθος «βαράτε στην κάρα» ή ότι σημαίνει τόπος κακοτράχαλος, απότομος κλπ.
 
Κόσσοβο
Περιοχή Σκοπίων


Οι ονομασίες των τόπων κατά καιρούς τροποποιούνται, γίνονται προσθήκες η αφαιρέσεις από λησμονιά ή εγκατάλειψη. Το όνομα κάθε τόπου έχει μια ιστορική διαδρομή. Καταδείχνουν τη σχέση του τόπου με τους ανθρώπους που τον κατοικούσαν ή τον κατοικούν. Τη σχέση του τόπου με τους άλλοτε βασιλιάδες ή ιδιοκτήτες είτε του τόπου είτε μεγάλων αγροκτημάτων της περιοχής. Αυτή η κατηγορία ονομασίας ονομάζεται Ανθρωπωνυμία, δηλ. ο τόπος παίρνει το όνομα του Βασιλιά του, του κατακτητή ή του ιδιοκτήτη του. Π.χ. η Πελοπόννησος από τον Πέλοπα. Η Ρούμελη προέρχεται από την τουρκική λέξη Rum ili, που σημαίνει: χώρα των Ρωμαίων, των Ρωμιών, δηλ. των Ελλήνων. Η Θεσσαλονίκη, που ιδρύθηκε από τον Κάσσανδρο, πήρε το όνομά της προς τιμή της συζύγου του, Θεσσαλονίκης. Η Πάτρα προέρχεται από τον Πατρέα, τον μυθικό οικιστή της πόλης. Η Κέρκυρα πήρε το όνομά της από την νύμφη Κέρκυρα, την κόρη του Ασωπού ποταμού, την οποία αγάπησε ο Ποσειδώνας και την πήγε στο νησί. Η Κεφαλονιά πήρε το όνομά της από τον Βασιλιά Κέφαλο κ.α.

Βάσει των παραπάνω, η άποψη της καθηγήτριας κ.  Melek Delilbasi είναι η ορθότερη έναντι των άλλων απόψεων ότι το όνομα ΚΡΑΒΑΡΑ δόθηκε σε αυτή την περιοχή, από τους τιμαριούχους, που ανήκαν στην ελίτ (εκλεκτή) χριστιανική οικογένεια KRAVAR και στους απογόνους της, καθότι, η άποψή της, είναι εμπεριστατωμένη και στηρίζεται σε αδιαμφισβήτητα τεκμηριωμένα ιστορικά γεγονότα.


Βιβλιογραφία:
Γεώργιος Κ. Λιακόπουλος: «Η απογραφή των Κραβάρων στο Οθωμανικό Φορολογικό Κατάστιχο ΜΜ10 (1454-1455)
Χαράλαμπος Δ. Χαραλαμπόπουλος: «του Δήμου Αποδοτίας τα χωριά». Έκδοση: Εταιρεία Ναυπακτιακών Μελετών. 2009
Blog : «Για την Γη και την Ελευθερία» www.konstantinosdavanelos.blogspot.gr

Χρήστος Κ. Αδαμόπουλος

E-mail: adamochrist@yahoo.gr

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου