ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΔΑΜΙΑΝΟΣ

Δημήτρης Τσουνόπουλος ή Τσώνης ήταν το κοσμικό όνομα του Δαμιανού που γεννήθηκε το 1770 στο χωριό Κουτλίστια (σημερινά Κρυονέρια) Ορεινής Ναυπακτίας. Ήταν γιός του Παναγιώτη από τα Κουτλίστια και της Δαμιανής (γ. 1734) από το απέναντι χωριό την Κλεπά.

Σύζυγός του ήταν η κόρη του Γιάννη Ζυγούρη  Ευθυμία (γ.1774)

Είχε δύο κόρες την Άννα (γ.1798) και την Παρασκευή (γ.1802). Πάντρεψε την Άννα με τον Κώστα Πρωτόπαπα ή Κοτίνη από την Κλεπά και την Παρασκευή με τον Χαράλαμπο Λαπατίκα από την Δομνίστα ο οποίος σκοτώθηκε σε μια μάχη και παντρεύτηκε πάλι το 1832 τον Κωνσταντή Ζωιτά ή Ζωϊτάκη από την Λαμποτίνα (Άνω Χώρα).

Ο ΔΑΜΙΑΝΟΣ (Δημήτρης Τσουνόπουλος ή Τσώνης) σκοτώθηκε στην έξοδο του Μεσολογγίου στις 12 Απριλίου 1826.

Το 1805  ο τότε τριανταπεντάχρονος τσοπάνης Δημήτρης Τσουνόπουλος ή Τσώνης, από τα Κουτλίστια (σημερινά Κρυονέρια) ονειρεύτηκε ότι υπάρχει μία ιερή εικόνα στο πατρικό του χωράφι κοντά στο χωριό του και είδε επίσης τον Άγιο Δημήτριο να τον υποχρεώνει να κτίσει εκεί μια εκκλησία και να αφιερωθεί τόσο αυτός όσο και η οικογένειά του. Ξύπνησε, πήγε στο χωράφι του, έσκαψε και βρήκε την εικόνα.

Προσπάθησε να πείσει τους συγχωριανούς του να τον βοηθήσουν να κτίσει την εκκλησία ισχυριζόμενος για την εντολή του αγίου αλλά δυστυχώς για αυτόν, δεν βρήκε την ανταπόκριση που ήθελε. Τότε απευθύνθηκε στον Αλί Πασά και ζήτησε οικονομική ενίσχυση και την άδεια να κάνει εράνους στην περιοχή για να αναγείρει την εκκλησία. Ο Αλί, που ενδιαφερόταν να έχει φίλους στα Κράβαρα για τους δικούς του σκοπούς, δεν έχασε την ευκαιρία και αμέσως έβγαλε μπουγιουρντί «... προς απαντάς τους επαρχιώτας Κραβάρων διά να τον συνδράμωσιν εξ άπαντος διά την ανέγερσιν και αποκατάστασιν του μοναστηρίου καθ' ό απεκαλύφθη εις τον επονομασθέντα Δαμιανόν...». Ο Δημήτρης Τσουνόπουλος ή Τσώνης είχε άριστες σχέσεις και φιλία με την οικογένεια των Καναβαίων της Άνω Χώρας οι οποίοι είχαν πολύ καλές σχέσεις με τον Αλή Πασά των Ιωαννίνων και ήταν οι κοτζαμπάσηδες της Ορεινής Ναυπακτίας, αυτοί ήταν που τον συμβούλεψαν να ταξιδέψει μέχρι τα Ιωάννινα και να ζητήσει βοήθεια από τον αλί Πασά.

Με την άδεια και τα χρήματα του Αλί Πασά αλλά και των πιστών της γύρω περιοχής κτίστηκε η ιερά Μονή του Αγίου Δημητρίου. Το μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου βρίσκεται στην τοποθεσία «Σέλπερη» νοτίως των Κρυονερίων Ορεινής Ναυπακτίας, είναι στην μέση περίπου της πλαγιάς Αετοράχης σε μέρος ομαλό και με μικρή κλίση προς τα ανατολικά.

Περισσότερα για την ιερά Μονή του Αγίου Δημητρίου και την ενδιαφέρουσα ιστορία της διαβάστε κάνοντας «κλικ» εδώ http://odamianos.blogspot.com/p/blog-page_32.html

Μετά το κτίσιμο της εκκλησίας ο Δημήτρης Τσουνόπουλος ή Τσώνης παρουσιάστηκε στον Δεσπότη. Του ανάφερε την δημιουργία της εκκλησίας και την πρόθεσή του να καλογερέψει. Τότε του ζήτησε να τον κάμει Ηγούμενο του νέου μοναστηριού για να συνεχίσει το έργο του. Τότε ήταν που άλλαξε επίσημα και το όνομά του από Δημήτρης σε Δαμιανός.

Την πρώτη μοναστική αδελφότητα με ηγούμενο τον Δαμιανό αποτέλεσαν οι γονείς του που έλαβαν το μοναστικό όνομα Παρθένιος και Αναστασία και η σύζυγός του Ευθυμία. Μαζί με τον Δαμιανό είχε μονάσει και ο Ι. Ζωσιμάς από την Λαμποτίνα (Άνω Χώρα) μαζί με τα δυο παιδιά του Άνθιμο και Αγαθάγγελο (μαζί με τον πατέρα τους παρέμειναν στο Μοναστήρι πέρα του 1845).

Το 1818 ταξίδεψε για υποθέσεις του Μοναστηριού στην Πόλη και εκεί μυήθηκε στα μυστικά της Φιλικής Εταιρείας, έγινε μέλος της και ανάλαβε την αποστολή της μύησης.

Ο Δαμιανός ως Φιλικός μύησε σημαντικές οικογένειες της Ρούμελης. Με την έναρξη της Επανάστασης ο Δαμιανός αφήνει το Μοναστήρι και παίρνει το τουφέκι του και σχηματίζει στρατιωτικό σώμα. Έλαβε μέρος στις μάχες της Λειβαδιάς (29-31/3/1821) της Αλαμάνας (23/4/1821) Αετού Υπάτης (5/1821), Ναυπάκτου και Αντιρρίου. Στην 1η πολιορκία της Ναυπάκτου τραυματίστηκε στο κεφάλι. Στη συνέχεια έλαβε μέρος σε πολλές μάχες μέχρι το 1826 που έγινε ή Έξοδος του Μεσολογγίου. Ο Δαμιανός μαζί με τον Επίσκοπο Ρογών Ιωσήφ, κλείστηκαν στον Ανεμόμυλο μαζί με άλλους και όταν πλέον ήταν μάταια κάθε αντίσταση ανατινάχτηκαν βάζοντας φωτιά «δαυλόν είς φυσεκοφόρον πίθον…» (Σπ. Τρικούπης)

Σ’ ένα γράμμα του, γραμμένο λίγες στιγμές πριν μιας μάχης, όπου άφηνε τη διαθήκη του, γιατί άμεσος ήταν ο κίνδυνος του θανάτου, φανερώνεται κυρίως η δράση του ως Φιλικού και ποιους πατριώτες του είχε μυήσει. Το γράμμα είχε διασωθή στο αρχείο τής οικογενείας Κοτίνη, από όπου το είχε δημοσιεύσει ο  I. Δ. Καλλιμβάκος («Ιστορία τής I. Μ. Κοζίτσης τής Αμπελακιωτισσης», Αθήναι 1902 σελ. 59-61). Τα σημεία, πού μάς ενδιαφέρουν εδώ άμεσα, είναι τα εξής:

 «1821, ’ Ιουνίου 5.

Κάνω θύμηση με το γράμ­μα του κυρ-Γιώργη Παπαζαχαροπούλου άπό *:δ Παρίσι καί μέ το γράμμα του κυρ-Ηβου Ρήγα, καθώς μ’ επρόσταξαν απόστολο ο Πατριάρχης καί ο κυρ-Γιώργης ο ά­νωθεν, έδραμα είς τον κλήρον εκήρυξα την ελευθερίαν ως απόστολος, όπου ήμουνα. (...) Εις τά Κράββαρα έκανα αδελφόν τον Πηλάλα, τούς Καναβαίους, τον Σισμάνην, τούς Ξυδαίους καί τον Γιώργη Πλατανιώτη (...) Στο Απόκουρο τον καπετάν Σιαδήμα καί τούς προεστούς. Στον Έπαχτο τον κύρ-Βλάχο, τον κυρ -Άναγνωστάρα καί τον Χαραλ. Καλογερογιάννο. Στη Σταμνά τον κύρ - Άναγνωστάκη (Τσιμπουράκη) Στο Βραχώρι τον κυρ-Μεγαπάνο καί τον έβαλα ως την Άρτα προεστό καί καπετάνιο»

Δαμιανός, χτίτορας τής Ά. Μ. «Αγίου Δημητρίου»,

άγιου Λιδωρικίου, Απόστολος τής ελευθερίας».

K. Σ. ΚΩΝΣΤΑ: ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΕΣ ΦΙΛΙΚΟΙ Ονόματα μαρτυρημένα από επίσημες πηγές (Νέας Εποχής http://www.epoxi.gr/scriptum92.htm)

Μεταξύ άλλων υπάρχει και έμμετρη βιογραφία του Ηγούμενου Δαμιανού

Στά Κουτουλίστια ἔχτισε σπουδαῖο Μοναστήρι

Καί Φιλικός ἐγίνηκε ἀπό τόν Πατριάρχη!

Ἁρματολούς καί προεστούς μύησε στόν Ἀγώνα.

Δικό του σῶμα ἔκαμε, σέ μάχες πολεμάει

Ἔπαχτο, Σάλωνα, Δαδί, Κρεμμύδι, Καρπενήσι.

Τίς Θερμοπύλες ὄργωσε, στήν Καλιακούδα φτάνει

καί στῆς φρουρᾶς τήν ἔξοδο, Μεσολογγιοῦ τό τέλος

μέ τῶν Ρωγῶν, τά γυναικόπαιδα, τόν Χρῆστο τόν Καψάλη,

μάρτυρας ἀναδείχθηκε καί ζωντανός ἐκάη...

Μεσολογγίτικο πουλί, πικρό χαμπέρι φέρνει

στοῦ Ἀϊδημήτρη τή Μονή ὅπου μοιρολογάει

τοῦ ἥρωα τόν χαμό, τοῦ Ἡγουμενοκαπετάνιου.

Ντίνος Μακρυγιάννης: Ναυπακτίτες Kληρικοί τό Eἰκοσιένα (http://www.parembasis.gr/index.php/el/menu-teyxos-259/5174-2018-259-08)

Ο Κ. Κώνστας γράφει για τον Δαμιανό «..ήταν από τους ρασοφόρους εκείνους που καθώς λέει και ο στίχος κάποιου κλέφτικου τραγουδιού ήξεραν να ρίχνουν και στο θυμιατό μπαρούτι αντί λιβάνι..» (Εφημερίδα Πελοπόννησος 6.4.1958)

Ο Φ. Πολίτης γράφει ότι ο Αλί Πασάς έδωσε τα γρόσια στον Δαμιανό για να δημιουργήσει φαγωμάρα στην περιοχή. Του έφτανε (του Αλί) ότι ο Τζουνόπουλος δεν τάχε καλά με τους συντοπίτες του.

(…….και ο Δημήτρης Φωτιάδης συνεχίζει:

“...Σαν ξημέρωσε η 12η του Απρίλη δεν απόμεινε στο Μεσολόγγι παρά μονάχα ο Ανεμόμυλος... Ήταν χτισμένος στην  άκρη της πολιτείας, πάνω σ’ ένα μικρό νησάκι... Πολεμάνε δυό ολόκληρα μερόνυχτα... Η νύχτα έρχεται... Συνάζουν όσο μπαρούτι είχαν ακόμη,  κλείνονται  όσοι  ζωντανοί  μέσα  στον  μισογκρεμισμένο ανεμόμυλο και βάζουν φωτιά...”.

"...Μέσα στα αποκαΐδια και στα σκορπισμένα ανθρώπινα μέλη, οι Τούρκοι βρίσκουν ζωντανό ακόμη τον Επίσκοπο Ρωγών Ιωσήφ και την άλλη μέρα τον απαγχονίζουν!

Μαζί του στα ερείπια του Ανεμόμυλου μαρτύρησαν ο Παπα –Γιάννης Βάλβης, πατέρας των δύο Μεσολογγιτών πρωθυπουργών της Ελλάδος και ο ηγούμενος Δαμιανός Τσανόπουλος, από το Κρυονέρι των Κραβάρων……)

(Απόσπασμα από την ομιλία του Νικόλαου Γαλέτα στην 5η Συνάντηση των απογόνων των Ελεύθερων Πολιορκημένων 27 Απριλίου 2013 www.adelfotita-messolonghi.gr)

Στις 25/9/1833 (περίοδος της Αντιβασιλείας του Όθωνα) με Βασιλικό Διάταγμα αποφασίστηκε να κλείσουν όσα μοναστήρια είχαν λιγότερο από 6 καλογέρους. [1] Την εποχή εκείνη ο Άγιος Δημήτριος είχε μόνο τρεις καλογέρους και έτσι έκλεισε αφού πρώτα έγινε απογραφή της περιουσίας του.

Ο τότε Επίτροπος Αιτωλίας και Ακαρνανίας Νικόλαος Νάκης απαντώντας σε έγγραφο του Σπ. Τρικούπη, Γραμματέα του «Γραμματεία επί των Εκκλησιαστικών και Δημοσίας Εκπαιδεύσεως» (Υπουργός του νυν Υπουργείου Παιδείας) που ζητούσε ενημέρωση για την περιουσία των μοναστηριών που κλείνουν, υπέβαλε μαζί με την απογραφή και «….Συνοπτική βιογραφία του Δαμιανού εκ Κουτουλιστίων Κραβάρων του Δήμου Αποδοτίας…»

Στην έκθεσή του Ο Νάκης προσπαθεί να μειώσει την προσωπικότητα και το έργο του Δαμιανού με προσωπικές του ερμηνείες αλλά και αρκετές κατηγόριες όπως:

1.       Ο Δαμιανός υποκρίθηκε ότι είδε όνειρο την εικόνα  γιατί όπως γράφει «.. ήταν οφειλέτης εις την Κοινότητα του χωριού Κουτολίστας από δημόσιο χρέος εκ 700 τουρκικων γροσίων …» και συνέπεια τουτου «.. έφτασεν εις αμηχανίαν..»

2.       Όταν πήγε στον Αλή Πασά «….υπεσχέθη πολλά προς δε τούτοις και συνδρομήν είς τους σκοπούς του ως προς την επαρχίαν Κραβάρων..»

3.       «…Επάσχισε να υπανδρεύση τας ειρημένας δύο θυγατέρας του με τους καλύτερους οικοκυραίους της πατρίδος του και να τας προικήση δια κινητών πραγμάτων ουχί ευκαταφρονήτων, περισσοτέρων αφ΄ ότι συνήθως οι σημαντικώτεροι οικοκυραίοι των Κραβάρων επροίκιζαν τα θυγατέρας των …»

4.       Όταν ήρθε στην Ναύπακτον ο γιός του Αλή Πασά, Βελής «..κατεμήνυσε είς αυτόν τους συμπατριώτας του οίτινες μόλις διά προστίμου (τζερεμέ) 15 χιλιάδων γροσίων απηλλάγησαν της συκοφαντίας ..».

5.       «..δραπετεύσας λάθρα μετέβη εις Κωνσταντινούπολιν όπου και κατεχήθη εις την φιλικήν Εταιρείαν …».

6.       Όταν επέστρεψε από την Κωνσταντινούπολις ως Απόστολος η ιδιότητά του αυτή τον προφύλαξε από «.. την λήθη του παρελθόντος..»

Βέβαια δεν ξέρουμε για ποιο λόγο ο Επίτροπος ήταν εχθρικός απέναντι στον Δαμιανό και συνέταξε την έκθεσή του χωρίς όμως να επισυνάπτει κάποια επιπλέον στοιχεία.

Υπάρχει επίσης ένα «μελανό» στοιχείο του Δαμιανού η περιβόητη διαθήκη του (1/5/1816) όπου αφήνει στις κόρες του 6.000 γρόσια ή 12 πουγκιά «..Τη παστινά μου τι δικι μου κι τις καλοκρηάς μου ε λογαριασμό μου καθός έχουν το βιός σήμερον βγένουν δώδεκα πουκιά, 12, χιλιάδες έξι γρόσια να πρικηόσο τις τζούπες η δε τάλα να μήνουν στο μοναστήρι κε να γεροκομηθούμε κι ιμις αν αποθάνω εγό προστά να γεροκομιθή η καλογρηά μου όχι κι δεν τη γεροκομίσουν να λάβι το ηδος να γεροκομιθή. Δαμιανός Ιγούμενος έγραψα» (ΓΑΚ Μοναστηριακά φάκελος 200)

Την διαθήκη αυτή την διόρθωσε λίγο πριν κλεισθεί στο Μεσολόγγι 22/7/1825 και ορίζει «..δια το πατρικό μου τόπο δίνο τόπο στού Κονταρά ότι κλιο μες στα σύνορα όπου ιδιογράφο ..» (ΓΑΚ Μοναστηριακά φάκελος 200)

Υπάρχουν βέβαια και φαινόμενα λαϊκής υπερβολής τα οποία όμως στερούνται σοβαρότατος και περεταίρω σχολιασμού. Η απεικόνιση όμως του Δαμιανού ως Αγίου ή Οσιομάρτυρα είναι αυθαίρετη, υπερβολική και αντίκειται στα κριτήρια και προϋποθέσεις για να ανακηρυχτεί ένας άνθρωπος Άγιος και να καταχωρηθεί στα δίπτυχα των Αγίων της Εκκλησίας. Οι προϋποθέσεις για να ανακηρυχθεί ένας άνθρωπος Άγιος θα πρέπει να έχει Βαπτιστεί να έχει ορθόδοξο φρόνημα, να έχει ενάρετο βίο, εξαιρετικές υπηρεσίες και  προσφορά στην Εκκλησία, να έχει κάνει τουλάχιστον τρία θαύματα, να έχει αδιάφθορο σώμα. Να έχει ευσεβή ζωή και πνευματική ακτινοβολία, για τα οποία απαιτείται «πρώτιστα η απάρνηση όλων εκείνων των παθών, των πειρασμών και πονηρών σκέψεων που συνιστούν εμπόδιο στην μέθεξη του ανθρώπου με το Θεό» (Γεώργιος Τσέτσης).

Τέτοιες προσπάθειες, αγιοποίησης, αποτελούν εκτροπή από τα της Ορθοδόξου Παραδόσεις και των κριτηρίων Αγιότητας.

Η προσωπική περιουσία που διέθεσε στο μοναστήρι ο Δαμιανός ήταν 10 στρέμματα ποτιστικά  και 10 στρέμματα ξερικά μαζί 200 περίπου γιδοπρόβατα αξίας 324 δραχμών.

Σε διάστημα 20 ετών περίπου το Μοναστήρι δια μέσου του Δαμιανού απέκτησε μεγάλη περιουσία. Εκτός της περιοχής του άγιου Δημητρίου στην απογραφή του1834 βρέθηκαν κτήματα στην Λαμποτίνα, στην Βοιτσά, στην Τέρνοβα (Δενδροχώρι) στου Κονταρά κοντά στο σημερινό χωριό Γαβρολίμνη, στου Μπανιά, στην Μακρυνεία χωρίς να αναφέρει που βρήκε τα χρήματα. (στην Μακρυνεία αγόρασε με 5.000 γρόσια τεράστια έκταση να χωρέσουν 100 μεγάλα ζώα και 1.800 γιδοπρόβατα. Στην Βοιτσά αγόρασε κτήματα  δίνοντας 6.000 γρόσια (ΓΑΚ Μοναστηριακά φακελ. 125).

Η γυναίκα του διεκδίκησε την παραπάνω περιουσία το 1835 χωρίς αποτέλεσμα ούτε καν την πατρική της δεν επήρε πίσω.
Ολόκληρη η περιουσία του Μοναστηριού του Αγίου Δημητρίου περιγράφεται στο "Πρακτικό δημοπρασίας 4^ης Ιουλίου 1842 της 3342/10.7.1842 Διακηρύξεως" μπορείτε να την δείτε εδώ http://odamianos.blogspot.com/p/blog-page_32.html

Ο Κρυονερίτης Ηγούμενος Δαμιανός ήταν μεν ένας αγράμματος βοσκός αλλά φλογερός πατριώτης. Ήταν ένας απλός άνθρωπος με ανθρώπινες αδυναμίες αλλά είχε την γενναιότητα και ευαισθησία στην Εθνική Ανάγκη για Λευτεριά και δεν δίστασε να θυσιαστεί  για αυτήν.

Η θυσία του θα υπενθυμίζει συνεχώς σε όλους εμάς, την υποχρέωση και το καθήκον που θα πρέπει να έχουμε για να είμαστε άξιοι απόγονοί του. Ο σκληρός και ηρωικός του θάνατος,  του δίνει το χάρισμα να εισέλθει στο πάνθεον των Ηρώων και να χαρακτηρισθεί Ήρωας.

Ο Αγώνας και η Αυτοθυσία του, να αποτελεί οδηγό έμπνευσης και παραδειγματισμό για τις επερχόμενες γενεές. Είναι ένα πρόσωπο που αξίζει να θαυμάζει και να τιμά κανείς ως Ήρωα.

Οι Κρυονερίτες είναι περήφανοι για τον Ήρωά τους Ηγούμενο Δαμιανό και κάθε χρόνο τελούν επιμνημόσυνο δέηση και καταθέτουν δάφνινο στεφάνη στην χάλκινη προτομή του, που κοσμεί την πλατεία «Βίσμα» του χωριού.

Ο ανδριάντας του Ήρωα Ηγούμενου Δαμιανού φιλοτεχνήθηκε από τον γλύπτη Θεόδωρο Νικολάου το 1992 και τοποθετήθηκε σε οικόπεδο που δωρίθηκε από τους απογόνους του Κων/νου Γεωργ. Δημητρόπουλου (1855-1930) στην τοποθεσία «Βίσμα» των Κρυονερίων. 

Την δαπάνη ανέλαβε ο Εξωραϊστικός & Πολιτιστικός Σύλλογος των Απανταχού Κρυονεριτών Ορεινής Ναυπακτίας

[1]: Στο θέμα αυτό αναφερόμενος ο Charles A. Frazee γράφει: Την 1η Δεκεμβρίου 1834 η Κυβέρνηση ίδρυσε ένα εκκλησιαστικό ταμείο, που προοριζόταν να συλλέξει τα εισοδήματα από την ενοικίαση των κτημάτων των μοναστηριών που κλείστηκαν, τα χρήματα από την πώληση εκκλησιαστικών γαιών και από όλα τα κληροδοτήματα και τις δωρεές προς την Εκκλησία. Επίσης θα φρόντιζε να βρίσκονται υπό τον αυστηρό έλεγχο της πολιτείας τα εκκλησιαστικά έξοδα. Είναι ενδιαφέρον να σημειώσουμε, ότι ο προϋπολογισμός της Κυβέρνησης το 1833 έδειχνε, ότι τα συνολικά έξοδα του Υπουργείου Εκκλησιαστικών ήταν 114.836 δραχμές. Το Εκκλησιαστικό ταμείο, όταν ιδρύθηκε (13 Δεκεμβρίου 1834) εισέπραττε κάτι λιγότερο από 190.000 δρχ. τον χρόνο.

Χρήστος Κ. Αδαμόπουλος

e-mail: adamochrist@yahoo.gr

Βιβλιογραφία

Ο Κρυονερίτης Ηγούμενος Δαμιανός Συγγραφέας: Γ. Π. Καραθανάσης

Έτος κυκλοφορίας: 1987 Σελίδες: 80

www.klepanafpaktias.blogspot.com

www.konstantinosdavanelos.blogspot.com

www.adelfotita-messolonghi.gr

http://www.parembasis.gr/index.php/el/menu-teyxos-259/5174-2018-259-08)

http://www.epoxi.gr/scriptum92.htm)